Bugungi kunda bir-biriga bog‘liq bo‘lgan dunyomizda ingliz tili hamon odamlarga ish, o‘qish yoki dam olish paytida madaniy va til to‘siqlarini yengib o‘tish imkonini beruvchi yetakchi jahon tili bo‘lib qolmoqda.
Biroq, o‘z mavqeini saqlab qolish uchun til undan foydalanuvchilarning ehtiyojlariga moslashib o‘zgarib borishi zarur bo‘ldi. Bu esa tilni o‘qitish va baholash usullarimiz ham o‘zgarishi kerakligini anglatadi.
Ushbu maqolada zamonaviy dunyoda ingliz tilining ahamiyati va unga bo‘lgan talabning o‘zgarishi haqida mulohaza yuritamiz. Bandlik, texnologiya va global harakatchanlik sohasidagi joriy trendlarning oqibatlarini chuqur tahlil qilib, ingliz tilini shakllantiruvchi asosiy yo‘nalishlarni va uning turli kontekstlarda qo‘llanilishini ko‘rib chiqamiz. Shuningdek, o‘zgaruvchan ehtiyojlarga moslashish uchun til bilishni baholash usullari qanday takomillashayotganini ham o‘rganamiz.
Ingliz tili nima uchun muhim: o‘tmish, bugun va kelajak
Global o‘zgarishlarga qaramay, ingliz tili hamon xalqaro muloqot tili (lingua franca) bo‘lib qolmoqda va shunday davom etishi kutilmoqda. U savdo, ilm-fan, texnologiya, ijtimoiy tarmoqlar va boshqa sohalarda muloqotning asosiy kaliti hisoblanadi. Uning doimiy ommaviyligi ta’lim, ish imkoniyatlari va global harakatchanlik kabi omillar tufayli saqlanib qolmoqda.
Yigirma birinchi asrda ingliz tili undan har qanday kontekstda samarali foydalana oladigan har bir kishiga "tegishli"dir. Bu ko‘p tillilik ahamiyatini aks ettiradi, chunki ingliz tili kundalik muloqotda ko‘pincha boshqa tillar bilan yonma-yon qo‘llaniladi.
Ingliz tili ko‘plab sohalarda, ayniqsa kompyuter dasturlash kabi raqamli texnologiyalarda, shuningdek, ilmiy maqolalar aksariyat hollarda faqat ingliz tilida chop etiladigan ilmiy tadqiqot va oliy ta’lim sohalarida keng tarqalgani sababli, ish beruvchilar, ota-onalar va o‘quvchilar uni karyera muvaffaqiyati uchun zarur deb bilishadi va bu talabni yuzaga keltiradi.
Natijada, bizning Ingliz tilining kelajagi hisobotimiz ko‘rsatishicha, ingliz tilini o‘rganuvchilar soni keyingi o‘n yil ichida barqaror qolishi yoki hatto ortishi kutilmoqda. [1]
Shunday bo‘lsa-da, an’anaviy ravishda o‘qitish va imtihonlarda grammatika, soʻz boyligi hamda o‘qish va yozish kabi qabul qilish ko‘nikmalariga urg‘u berilgan bo‘lsa, bugungi kunda ish beruvchilar to‘rtala til ko‘nikmasini ham yaxshi egallashni talab qilmoqdalar. Biroq, bu va talab qilinadigan malaka darajasi lavozim va sohaga qarab farqlanadi. Masalan, hujjatlarni tahlil qilish va hisobotlar tayyorlash uchun o‘qish va yozish ko‘nikmalari juda muhim. Aksincha, sayohat va mehmondo‘stlik kabi xizmat ko‘rsatish sohalarida gapirish va tinglab tushunish ko‘nikmalari mijozlar bilan muloqot qilishda hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Bank va huquqshunoslik kabi ba’zi yuqori tavakkalchilik sohalari yuqori darajadagi malaka va texnik ingliz tilini talab qiladi. Biroq, sayohat yoki transport kabi sohalar uchun kasbiy ingliz tilining past darajalari, ayniqsa "kundalik ingliz tili" ko‘pincha yetarli bo‘ladi. Shuningdek, ingliz tili ona tili bo‘lmagan mamlakatlarda o‘rtadan yuqorigacha darajadagi ingliz tili ko‘pincha maqbul hisoblanadi, ingliz tilida so‘zlashuvchi mamlakatlarda esa yuqoriroq darajalar kutilishi mumkin.
Har qanday holatda ham, til bilish salohiyati tashkilotning barcha bosqichlarida tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Shuni hisobga olgan holda, xodimlarning til ko‘nikmalarini oshirishga e’tibor qaratish tashkilotlarga iste’dodli xodimlarni jalb qilish va ularni saqlab qolishda yordam berishi mumkin.
Zamonaviy hayotning ko‘p sohalarida bo‘lgani kabi, texnologiyalar ingliz tili kelajagining kalitidir. Baholash jarayonlari tobora raqamlashib bormoqda. Innovatsion yangi texnologiyalar va formatlar o‘rganish va sinov tajribalarini yaxshilashi mumkin, bu esa ta’lim sohasida sezilarli afzalliklarni taqdim etadi.
Baholashning roli
Ta’kidlanganidek, ingliz tilini o‘rganishga intilish ko‘pincha bandlik imkoniyatlarini kengaytirish istagidan kelib chiqadi. Shu bois, o‘quvchilar va ish beruvchilarning ehtiyojlari o‘quv dasturlari va baholash tizimlarini tobora ko‘proq shakllantirmoqda. Ingliz tili endi ko‘proq muloqot vositasi sifatida qaralmoqda, bunda gapirish va tinglab tushunish koʻnikmalari grammatika va soʻz boyligidan kam bo‘lmagan, balki ba’zan muhimroq ahamiyatga ega. Shunday bo‘lsa-da, ko‘plab an’anaviy imtihonlar hamon o‘qish, yozish, grammatika va soʻz boyligiga e’tibor qaratmoqda. Buning asosiy sababi, tinglab tushunish va gapirish ko‘nikmalariga nisbatan ularni koʻrib chiqish va baholash osonroqdir. Bu holat zamonaviy ehtiyojlarga mos kelmasligi aniq bo‘lib, yanada keng qamrovli va moslashuvchan baholash yechimlarini ishlab chiqish zarurligini ko‘rsatmoqda.
O‘qitish va baholashda sun’iy intellektni joriy etish bir potensial yechimni taklif etadi: sun’iy intellektga asoslangan vositalar yanada dinamik va interaktiv baholashlarni ta’minlab, keng ko‘lamli til ko‘nikmalarini samaraliroq baholash imkonini beradi. Masalan, sun’iy intellekt real vaqt rejimida nutq namunalari, talaffuz va ravonlikni tahlil qila oladi. Biroq, imtihonlarning xavfsizligi, texnologiyadan foydalanish imkoniyati cheklangan shaxslar uchun qulayligi, shuningdek, algoritmik xatolik ehtimoli haqida xavotirlar saqlanib qolmoqda. Shu sababli, Britaniya Kengashining barcha testlari "axloqiy dizayn" yondashuvi asosida ishlab chiqilgan bo‘lib, bunda biz yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolarni oldindan ko‘rib chiqamiz va yechimlarni boshidanoq test dizayniga singdiramiz.
Shunga qaramay, o‘zgaruvchan global sharoitlar va ehtiyojlarga moslashish uchun maxsus ishlab chiqilgan testlar ham mavjud.
Aptis ESOL: jahon tili uchun moslashtirilgan moslashuvchan test
Ingliz tilini o‘rganish imkoniyatlaridan foydalanish uchun ko‘pchilik o‘z bilim darajasini tez va ishonchli tarzda ko‘rsata olishi zarur. Axir, ish yoki universitetga ariza topshirayotgan bo‘lsangiz, hech kim sizning sertifikatingizni oylab kutib o‘tirmaydi.
Biz Aptis ESOL imtihonini aynan mana shu ehtiyojlarni e’tiborga olgan holda ishlab chiqdik.
Aptis ESOL - Britaniya Kengashi tomonidan yaratilgan va Ofqual tomonidan nazorat qilinadigan ishonchli, moslashuvchan ingliz tili bilimi darajasini aniqlash imtihoni hisoblanadi. Atigi 72 soat ichida aniq natijalar taqdim etilishi bilan, bu imtihon talabalar, mutaxassislar va muassasalarga universitetlar, vazirliklar, ish beruvchilar va boshqa tashkilotlarning talablariga mos keladigan ingliz tili darajasini oshirish va namoyish etish imkonini beradi.
Aptis ESOL Advanced imtihonini topshirganlardan biri, Madridlik o‘qituvchi, shunday ta’kidlaydi: "Aptis ESOL menga gapirish va yozish kabi bir qator ko‘nikmalarda o‘zimga bo‘lgan ishonchni oshirishga yordam berdi."
Raqobatbardosh narxlar va foydalanuvchilarga qulay, kompyuterga asoslangan topshirish usuli bilan Aptis ESOL imtihon topshiruvchilar uchun qulay va hamyonbop, shu bilan birga muassasalarga ingliz tili bilimini tasdiqlash uchun moslashuvchan, ishonchli yechimni taqdim etadi. U Britaniya Kengashi yoki uning ishonchli hamkorlari nazorati ostida o‘tkaziladi, shuning uchun imtihon zamonaviy ehtiyojlar va mahalliy talablarga mos keladigan amaliy yechimni taklif etadi, ayni paytda jahon tili uchun mos global standartlarni saqlab qoladi. Shuningdek, u 2012-yilda ishga tushirilganidan beri 85 mamlakatda 18 million kishi tomonidan topshirilgan Aptis imtihoni bilan bir xil ilmiy tadqiqotlarga asoslangan.
Uni rivojlantirishga sarflagan barcha mehnatimizni inobatga olgan holda, Aptis ESOL hozirda Yevropa Ittifoqining 11 mamlakatida: Bolgariya, Kipr, Chexiya, Germaniya, Gretsiya, Vengriya, Italiya, Polsha, Portugaliya, Ruminiya va Ispaniyada ish beruvchilar, davlat sektori va ta’lim muassasalari tomonidan tan olinganidan mamnunmiz.
Ingliz tili – jahon tili
Ingliz tili yaqin kelajakda jahon tili sifatidagi o‘rnini saqlab qolishi kutilmoqda. U globallashuv, texnologik taraqqiyot va ish joyidagi o‘zgaruvchan talablarni yengib o‘tishga qodir. Biroq buning uchun til moslashuvchan bo‘lishi va yangi ehtiyojlar hamda sharoitlarga ko‘nikishi lozim.
O‘qitish va baholash tizimlarimiz ham shunday yo‘l tutishi kerak. Ikkala tizim ham zamonaviy qiziqishlarni, texnologiyalarning keng tarqalganligini va ish yoki o‘qish uchun zarur bo‘lgan amaliy til hamda ko‘nikmalarga ortib borayotgan e’tiborni aks ettirish uchun rivojlanishi zarur.
Shu nuqtai nazardan, Aptis ESOL o‘quvchilar va ish beruvchilarning o‘zgaruvchan ehtiyojlarini qondirish uchun mo‘ljallangan istiqbolli va moslashuvchan yechimni taqdim etadi. U shaxslar va muassasalar uchun shaxsiy va kasbiy rivojlanishning ishonchli vositasi bo‘lib xizmat qiladi, o‘rganuvchilarga bugungi kunda, ertaga va uzoq kelajakda o‘zlarining ingliz tili qobiliyatlarini ishonch va aniqlik bilan namoyish etish imkonini beradi.
Ehtiyojlaringizga mos keladigan ishonchli ingliz tili imtihonini xohlaysizmi?
Aptis ESOL to‘g‘risida ko‘proq ma’lumot oling.
Adabiyotlar
[1] The Future of English: Global Perspectives, Patel M., Solly M., Copeland S., British Council 2024